मोबाइल एडिक्सन र हाम्रा बालबालिकाहरु

आधुनिक समयमा प्रबिधिले बिशेष  महत्व राख्दछ / हरेक बाबुआमाको चाहाना पनि आफना बच्चाहरुले प्रविधिको बिशेष ज्ञान लिन सकून भन्ने देखिन्छ / सानै उमेर देखि कम्प्युटरमा दख्खल  राख्न सकून भन्ने चाहानाबाट अभिप्रेरित भएर प्रायजसो बाबुआमाले बच्चाहरुलाई सानै उमेरमा सकी नसकी  मोबाइल , ट्याब, ल्यापटप किन्दिएको पाइन्छ / यो यौटा फेशनको रुपमा सहरिया जीवनको अभिन्न अंग पनि बनेको छ यद्दपि  यसलाई नकारात्मक रुपमै  लिइनुहुदैन / तर यहाँ निर यौटा गम्भीर प्रश्न के उब्जिएको छ, "के हाम्रा बच्चाहरुले यी मोबाइलहरुको सदुपयोग गरेका छन् ?" अबस्यपनि धेरै अभिभावकहरु मोबाइल प्रति नै वाक्क भएका गुनासाहरु सुन्न पाइन्छ / आफ्नो बच्चालाई कसरि यो मोबाइलबाट टाढा राख्न सकिएला भन्ने धेरै प्रश्नहरुको बीचबाट यो लेख लेखिएको छ /

Source : Google 

अबश्य पनि मोबाइलका धेरै फ़ाइदाहरुलाइ कसैले पनि नजर अन्दाज गर्न सक्दैन / यसको सहि सदुपयोग गर्न सक्ने हो भने यो ज्ञानको भण्डार नै हो / संसारका हरेक कुनामा भएका नयाँ नयाँ आबिस्कार देखि घटनाहरुका बारेमा औलाका टुप्पाले कि बोर्डमा छुने बित्तिकै आफ़ुलॆ चाहेको समयमा आफुले चाहेका कुरा प्राप्त गर्न सकिन्छ / अति सहज र सुलभ तरिकाले घरकै सोफामा बसेर संसार चहार्न सकिने यो प्रबिधि साच्चिनै जादुमयी  र रहस्यमयी छ / यसको उचित  प्रयोग गर्न सकेमा बच्चाहरुको ज्ञान बिकाशमा अकल्पनीय सहयोग पुग्छ नै / तर हामीले भोगेको मोबाइल युगले के साच्चिकै बच्चाहरुको हित गरेको छ ?  यस सन्दर्भमा यस लेखमा मोबाइलका नकारात्मक पक्ष केलाउदै यसबाट कसरि बच्चाहरुलाई जोगाउन सकिएला भन्ने बारेमा छलफल गर्न खोजिएको छ /

'केटाकेटीले बिगारेको मोबाइल बनाउन सकिन्छ 
तर मोबाइलले बिगारेका केटाकेटी बन्न गाह्रो छ'

मोबाइलमा गेम खेल्नु केटाकेटिहरुका लागि धेरै नराम्रो बानीको रुपमा बिकाश भएको छ / धेरै मोबाइल चलाउने केटाकेटीहरुमा धेरै समस्या देखिन्छ / जस मध्ये केहि यस प्रकार छन् /

१.    ध्यान मोबाइलमा हुनेहुँदा उनीहरुले बाबुआमाले भनेको मान्दैनन /

२.   गेम खेली रहँदा एकोहोरो भएर  स्क्रिनमा हेर्दा त्यसले अबस्य पनि आँखालाई असर गर्छ/

३.   एक ठाउँमा बसेर गेम खेल्दा उनीहरु अल्छी हुने र  मोटो देखिएपनि शारीरिक रुपमा सक्रिय नहुने हुँदा तन्दुरुस्त हुदैनन् /

४.  एक्लै बसेर मोबाइल चलाउदा ब्यक्ति एकोहोरो हुने , तुरुन्त रिसाउने, झर्को मान्ने जस्ता ब्यबहार देखाउछन /

५.  साथीभाई र आफ्ना आफन्तसंग समय नबिताउने हुँदा असामाजिक, बेमतलबि, हुन् पुग्छन / भर्चुअल लाइफमा रमाउने बानी बसे पछि बास्तविक जीवनमा सरोकार राख्ने बिषय बस्तुमा उनीहरुले चासो दिदैनन/

६.  पढाइमा ध्यान दिदैनन, सामान्य होमर्क सक्ने बित्तिकै गेम खेल्ने हतारोले सबै अध्ययन नै सकिए जस्तो ठान्छन/ अनि अध्ययनमा कम समय दिन्छन / फलस्वरूप उनीहरु पढाइमा कमजोर हुन् पुग्छन /

७.  मोबाइलमा गेम खेल्दा  बच्चाको सिर्जनशीलता र आलोचनात्मक सोचाइको प्रयोग नहुने हुँदा बच्चाको दिमाग बोदो भएर जाने सम्भावना बढ्छ /

८.आउट्डोर गेममा जस्तो बाहिरि बाताबरणमा घुलमिल नहुने हुँदा मोबाइलमा ब्यस्त हुने बच्चाहरु समाजमा हुने सामान्य घटनाहरुबाट समेत  बेखबर हुन्छन, तिनीहरुप्रति चासो राख्दैनन्/

९.मोबाइल चलाउने लत परेपछि उनीहरुले हरपल कसरि मोबाइल पाइन्छ र चलाउन पाइन्छ भन्ने कुरामा मात्र ध्यान दिन्छन जुन बेला उनीहरुले असामान्य ब्यबहार पनि देखाउन सक्छन / यो पनि एक प्रकारको कुलत नै हो /

१०.पहिला मानिसहरु  लोन्लिनेस (एक्लोपन) बाट पिडित हुन्थे भने आजकल फोन्लिनेस (फोनमा मात्र ब्यस्त हुने बानी )बाट , अनि आजको  चुनौती यो फोन्लिनेसबाट  कसरि छुटकारा पाउन सकिन्छ भन्ने नै हो /

      यी बिबिध कारणले गर्दा आफ्ना बालबालिकालाई मोबाइलको कुलत बाट बचाउन अभिभावक चनाखो हुन् जरुरि छ / अबस्य पनि अहिलेको जमानामा बच्चालाई मोबाइल बाट टाढा राख्नु उचित हुदैन , उनीहरुलाई प्रबिधिसंग साक्ष्यातकार गराई समय सापेक्षे प्रबिधि मैत्री बनाउनु पनि जरुरि छ / उनीहरुले मोबाइल चलाउन आवस्यक पनि छ , तर मोबाइलले उनीहरुलाई चलाउन लागेको अबस्थामा हरेक अभिभावक सजग हुन् अत्यावश्यक भएको छ / त्यसो भए के गर्न सकिन्छ त बुँदागत रुपमा हेरौ /

१.       यदि हामी बच्चालाई मोबाइलबाट टाढा राख्न खोज्दै छौ भने पहिले हामी  मोबाइलबाट टाढा रहन जरुरि छ किनकि बच्चाले हामीले  भनेको भन्दा हामीले  गरेको कुरा चाडै सिक्छन / हाम्रा  क्रियाकलाप नै उसका लागि रोल मोडेल  हुन् /  तसर्थ,  यदि स्वयम् हामी  उदाहरण नबने सम्म बच्चालाई मोबाइल नचलाउ भन्ने हैसियत हामीसंग रहदैन /

२.        बच्चालाई  मोबाइल बिहानमा छुन समेत नदिउँ, बेलुका कुनै निश्चित समय तोकेर १ घण्टा जति खेल्न दिन सकिन्छ / हप्तामा एक दिन शनिवार मात्र मोबाइल दिने गरेको र यो प्रभाबकारी भएको अनुभब पनि छ /

३.       मोबाइलमा एजुकेशनल एप्सहरु डाउनलोड गरिदिएर लर्निङ्ग टुलको रुपमा प्रयोग गर्न प्रोत्साहन गर्ने / यू ट्युबमा राम्रा कुराहरु बच्चासंगै बसेर छलफल गर्दै हेर्ने /

४.      उनीहरुको पढाइका लागि स्कुलको मात्र भर नपरी साँझ र बिहान घरमा कोर्स बाहिरका पत्रपत्रिका तथा कथाका किताबहरु राखिदिएर पढ्न लगाउने / पत्रपत्रिकामा भएका शब्दजाल , कोठेपद, बाटो पत्ता लगाउ जस्ता क्रियाकलाप गर्न लगाउने /

५.       साथीभाई संग खेल्नलाइ समय छुट्याइदिने र ब्यबस्था पनि मिलाइदिने /

६.       घरमा एलेक्ट्रोनिक्स बाहेकका इन डोर गेम्सहरु जस्तै चेस, लुडो, स्किपिंग, चुंगी आदिको ब्यबस्था गरिदिने /

७.       चित्र र पेन्टिंग गर्न लगाई प्रोत्साहन गर्ने / पत्रपत्रिकामा छ्पाउन प्रयास गर्ने /

८.      बच्चालाई प्रसस्त समय दिएर उनीहरुलाई लोककथा, गाउँखाने कथा, नैतिककथा र  कविता भन्ने तथा लेख्न लगाउने / संस्कृतका   श्लोक , अंग्रेजीका राइम्स , लोक गीतहरु  स्मरण गर्न लगाउने /

९.       उसले लेखेका कथा , कविता तथा चित्र हरुको प्रसंशा गर्ने /

१०.  बच्चाले पाठ्यपुस्तक मात्रै पढ्नुपर्छ भन्ने छैन / कम्तिमा पनि बिहान एक घण्टा र बेलुका १ घण्टा कपि, किताबसंग बिताउने बानी बिकाश  गर्न सकियो भने जान्नेभएपछी उनीहरु आफै पढाइप्रति आकर्षित हुन्छन /

यदि उल्लेखित कुराहरुमा ध्यान पुर्याउन सकियो भने धेरै हदसम्म मोबाइलको कुलतबाट बच्चालाई छुटाई मोबाइललाइ बच्चाको ज्ञान वृद्धि गने लर्निग टुलको रुपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ / यसमा बच्चाको भन्दा पनि स्वयम् अभिभावकको अहम भूमिका हुँदो रहिछ / सधै संझौ 'केटाकेटीले बिगारेको मोबाइल बनाउन सकिन्छ तर मोबाइलले बिगारेका केटाकेटी बन्न गाह्रो छ'